Chúng tôi trò chuyện với anh Minh Cường xung quanh câu chuyện Giữ gìn hương vị trà sen Hồ Tây, một nét văn hóa thủ đô.
– Thưa anh, trước khi bàn chuyện Giữ gìn hương vị trà sen Hồ Tây, anh có thể nói rõ giá trị của sản phẩm ẩm thực này?
– Vâng, chúng ta đều biết, Sen Tây Hồ mang vẻ đẹp thanh khiết với sự hội tụ tinh túy của đất trời Hà Thành. Sen Tây Hồ không chỉ để ngắm mà còn trao tặng mọi người một món quà tao nhã không nơi nào có được, đó là trà sen Tây Hồ. Khi nhắc đến Trà sen Tây Hồ là nói đến sự cầu kỳ trong chế biến.
Điều quý giá tạo nên giá trị của trà sen Tây Hồ, đó là chính là những bông sen ở đây bông to, có những túi hương thơm đặc biệt mà không sen nào khác ngoài Hà Nội này có được. Đặc biệt có loại sen 2 lớp cánh màu phớt hồng, nhụy vàng thẫm, hương thơm ngát thường được dùng để ướp trà.
Thưởng thức trà ướp bông sen giữa đất trời để thêm yêu cuộc sống
Mùa làm trà sen chính là mùa sen nở, tầm từ tháng 5-7. Nghề làm trà sen Hồ Tây là nghề làm ba tháng, chơi cả năm. Trà ướp sen Hồ Tây được coi là vương giả trong các loại trà, dành cho những gia đình vương quyền, nó thể hiện đẳng cấp và văn hóa cao của xã hội.
Ngày nay, trà ướp sen Hà Nội là thức quà giá trị. Vâng, trà sen Tây Hồ là vương giả của các loại trà, đắt nhất trong các loại trà Việt. Giá trà ướp sen Hồ Tây hiện tại giao động từ 5 – 10 triệu đồng tùy thời điểm, phẩm cấp trà.
– Lý do gì để chúng ta Giữ gìn hương vị trà sen Hồ Tây, thưa anh?
– Sen Hồ Tây đang dần biến mất, nó không chỉ là nguy cơ, mà đã hiện hữu bởi ô nhiễm môi trường, tốc độ đô thị hóa, lấn hồ đầm. Bạn biết đấy, cá Hồ Tây vừa chết trắng chỉ là giọt nước tràn ly của ô nhiễm môi trường. Những người làm trà sen như chúng tôi thấy rõ điều này từ trước và liên tục cảnh báo.
Sen sống từ bùn lầy mà còn bị bức tử, làm gì có thể sống sót nổi. Người dân làng sen Hồ Tây chỉ ao ước lưu giữ và mở rộng được giống sen quý này. Với người dân Tây Hồ, sen có ý nghĩa tinh thần rất lớn, là nét đặc trưng văn hóa của vùng.
Vấn đề đặt ra, cần phải có các biện pháp khoa học để duy trì nguồn gen quý, bảo tồn hương vị sen Hồ Tây. Tôi nói phải duy trì nguồn gen Sen Hồ Tây vì đây là giống sen quý.
Sen Hồ Tây còn là nét văn hóa thanh cao, gắn liền với vẻ đẹp người phụ nữ Hà Thành.
Theo các nhà khoa học đánh giá qua 28 tính trạng của cây sen, có thể hy vọng lưu giữ, bảo tồn và nhân rộng giống gen hoa quý này. Đồng thời, cũng là để bảo tồn nghệ làm trà sen Hồ Tây, bảo tồn một giá trị văn hóa của Thủ đô ngàn năm văn hiến của chúng ta.
– Vâng, là một trong những người làm và bán trà ướp sen, anh có thể cho biết cách Giữ gìn hương vị trà sen Hồ Tây bền vững?
– Như tôi đã nói, trước hết bảo tồn sen Hồ Tây, không có sen Hồ Tây thì không còn trà sen Hồ Tây. Thứ nữa, bảo tồn cách làm trà sen Hồ Tây truyền thống. Tôi đã được kế thừa phương pháp làm trà sen gia truyền nhiều đời ở Quảng An. Có thể anh đã biết, để làm ra trà sen, phải chắt hương của cả nghìn đóa sen mới ướp được một lạng trà.
Trà được chọn để ướp phải là loại trà Tân Cương Thái Nguyên. Việc đầu tiên là phải sấy khô sau đó đưa trà ướp với gạo sen. Mỗi lần mỗi cân trà phải dùng hai lạng gạo sen. Muốn hương sen ngấm sâu vào trà, nghệ nhân phải làm theo trình tự rất kỹ lưỡng.
Trà sau khi ướp xong lần thứ nhất, sấy khô rồi ướp tiếp lần sau, cứ như vậy sau 7 lần thì mới ra được trà thành phẩm. Như vậy, để ướp một kilôgam trà sen Tây Hồ phải dùng đến 1.400 bông sen. Nghệ thuật ướp trà sen là niềm tự hào của người dân Tây Hồ, Hà Nội.
Tôi nghĩ rằng, trà sen Hà Nội có giá trị cao không chỉ bởi hoa sen Tây Hồ quý mà còn bởi sự cầu kỳ, công phu trong quá trình ướp trà sen của người dân nơi đây. Chưa kể, hoa sen còn là biểu tượng cho nét đẹp văn hóa người Thăng Long – Hà Nội. Với những tinh túy từ nguồn hoa sen và nghệ thuật ướp trà của người Tây Hồ, phải những người tinh về trà, say mê trà mới thưởng thức được hết vị của trà sen Hồ Tây.
Tôi nói lại, việc bảo tồn, lưu giữ và nhân rộng giống gen này còn có ý nghĩa rất lớn bởi cây sen Hồ Tây là loài cây bản địa, là nguồn gen quý của đất kinh kỳ Thăng Long, có giá trị về khoa học, kinh tế cũng như văn hóa, ẩm thực. Hoa sen còn thì văn hóa Hà thành còn. Hoa sen mất, thật khó có thể hình dung các nét văn hóa tràng an, chưa kể mất luôn sản phẩm Trà sen Tây Hồ, biểu tượng cho văn hóa sang trọng của người dân Kẻ Chợ.